|
توصيه روز |
|
|
:: بازار کامپيوتر :: |
|
|
:: نکته آموزشی :: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
آخرین وضعیت نگاهی به مقوله اقتصاد مقاومتی وتحقق آن در پایتخت / تهران شکوفا میشود |
| | |
| اقتصاد مقاومتی که با شدت یافتن تحریمهای ظالمانه کشورهای غربی و آمریکا، نخست در کلام مقام معظم رهبری نمود یافت و پس از آن از سوی دولت به صورت جدی دستور کار قرار گرفت و برنامهها و طرحهای گستردهای هم در این زمینه مطرح شده و به تصویب رسید، مقولهای مهم، کاربردی و کلیدی در عرصه اقتصادی و به تبع آن در همه حوزههای اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و امنیتی و راهبردی است، که در صورت تحقق کامل میتواند، ما را به رده بالای کشورهای دارای اقتصاد شکوفا برساند. |
رضا معصومی/هموطن سلام: حوزه اقتصادی هر کشور، در کنار مبادلات گسترده با اقتصاد دیگر کشورها، لازم است این قدر توانمند، قوی و مستقل باشد، که هم بتواند خود را در عرصه داخلی و خارجی با موفقیت همراه کند و هم در بحرانها و ناملایمات سیاسی، اقتصادی و مسائلی چون تحریم که از سوی کشورهای مستکبر گلیم خود را از آب کشیده، و بحرانها را پشت سر بگذارد.
اقتصاد مقاومتی یکی از مهمترین راهحلها برای تحقق همین نظر بوده و براساس همین نظر برنامهریزی برای تدوین برنامهها و سیاستهای لازم از چند سال پیش، آغاز شده و تاکنون اقداماتی هم در این زمینه صورت پذیرفته است.
چیستی اقتصاد مقاومتی، موانع تحقق آن و راهکارهای لازم برای رفع موانع و از همه مهمتر، تحقق اقتصاد مقاومتی در فضای شهری، بهویژه در کلانشهر تهران و تاثیر و تاثر آن بر اقتصاد شهری موضوع این مقاله است که تلاش خواهد شد مورد بحث وبررسی قرار گیرد.
اقتصاد مقاومتی، چرا؟
اقتصاد ایران به دلیل سلطه حدود صد ساله نفت، اقتصادی تک محصولی و وابسته به این محصول راهبردی بوده و از سوی دیگر به دلیل وجود ساختار ناسالم در طول دهههای متمادی، این حوزه مهم ساختاری، راهبردی و کلیدی را دچار ضعفهای اساسی کرده است. تحریمهای ظالمانه آمریکا و کشورهای غربی که در پی انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و پس از آن بحران ساختگی هستهای، به اقتصاد کشور ما تحمیل شد و در سالهای پایانی دهه هشتاد، به مرز کشندهای رسید، باعث شد تا اقتصاد ما نوسانات دردناکی را تحمل کند.
طرح کاهش وابستگی به نفت در طول سالهای گذشته و در دهههای متمادی بارها طرح شده و حتی راهحلهایی هم برای رهایی از این وابستگی مطرح شده است. این بحثها، هیچگاه به مرحله عملی نرسید و باوجود طرح چندباره در حد نظریه و حرف باقی ماند. این ناکامی در عرصه عمل، با وجود برخی اقدامات دولتهای مختلف در عرصههای صنعتی، کشاورزی، بازرگانی و ... و برخی موفقیتهای این عرصهها، باعث شد تا بحث تازهای از سوی مقام معظم رهبری برای درمان دردهای حوزه اقتصادی وارد ادبیات سیاسی و اقتصادی کشور شود؛ اقتصاد مقاومتی.
اقتصاد مقاومتی، اگر چه در میان برخی از کشورهای دنیا با تعابیر دیگری چون قدرتمندسازی اقتصاد، توانمندی اقتصاد و ... هم مطرح شده است، اما اقتصاد مقاومتی تعبیر و نظریه تازهای بود که با هدف مقاومسازی اقتصاد کشور در برابر همه فشارها و ناملایمات خارجی و مشکلات داخلی طرح شد و در حال حاضر در مرحله عمل هم به موفقیتهایی دست یافته است.
در واقع، درمان خلاصی از تحریمهای ظالمانه که هر روز احتمال تکرار و تشدید آنها وجود دارد از یکسو و رهایی از هیولای وابستگی به نفت، همین نظریه است که برای سال 95 هم با شعار اقدام و عمل همراه شده است.
هدف اصلی از دست زدن به تدوین سیاستها و برنامههای اقتصاد مقاومتی، تقویت دیوارهای دفاعی اقتصادی، ترمیم خرابیها و نارساییهایی داخلی و خارجی اقتصاد ملی و ایجاد فضاهای تازه برای نفس کشیدن اقتصاد در محیطی امن، سالم و بومی است.
اقتصاد مقاومتی و محورهای اقتصادی
این که اقتصاد مقاومتی کدام محورهای اقتصادی را مدنظر دارد و قرار است کدام محورها را اصلاح کند، هم در سیاستهای ابلاغی مقام معظم رهبری و هم در تدوین برنامههای اقتصادی دولت و دستگاههای اجرایی مورد تاکید قرار گرفته است.
- اصلاح ساختارهای نامناسب اقتصاد وابسته به نفت: برای اصلاح ساختارهای نامناسب اقتصاد وابسته به نفت باید بتوان مسیرهای جایگزین را تعبیه و تدارک دید تا هم سرمایههای نسلهای کنونی و آینده حفظ شود و هم هزینههای مدیریت کشور به خوبی تامین شود. در این راستا طراحی روشهای نوین مالیاتی، تاکید بر سرمایهگذاری خارجی منوط به ورود فناوریهای نوین به داخل کشور و افزایش درآمدهای ترانزیتی( زمینی، هوایی و دریایی) و استفاده از ظرفیتهای بخش خصوصی مورد تاکید قرار دارد.
- توانایی اولویتبندی شرکای تجاری: یک اقتصاد پویا باید بتواند ضمن استفاده از توانمندیهای داخلی از توان و ظرفیتهای شرکای بینالمللی هم استفاده کند و در عین حال توانایی انتخاب شریک یا شرکا را هم داشته باشد.
- مردمی کردن اقتصاد: این امر بارها مورد تاکید مقام معظم رهبری بوده است و در سیاستها و اهداف اولیه نظام در بدو پیروزی انقلاب هم بوده است. در این زمینه تقویت بخش خصوصی قدرتمند و فعال و افزایش توان رقابت این بخش با شرکتهای بینالمللی ضرورت تام دارد.
- تثبیت قیمتها و تقویت بازارهای داخلی
- ایجاد اشتغال پایدار و مستمر
- افزایش توان صادراتی کشور با تاکید بر صادرات غیر نفتی
- تقویت توان تولید داخلی با تکیه بر ورود فناوریهای نوین تولیدی به کشور
- افزایش درآمد سرانه کشور برمبنای کار و تلاش همه گروههای فعال
در این عرصه موانع زیادی در مسیر اقتصاد مقاومتی قرار دارد که برخی از این موانع از این جملهاند:
- ساختار نامناسب اجرایی و اداری
- فضای رقابتی ناسالم
- نقدینگی فزاینده
- دیوانسالاری پیچیده و چندلایه
- موانع و مشکلات مالیاتی
- نبود شفافیت در عرصههای مختلف اقتصادی، اجرایی، اداری و ...
- قوانین گسترده و گاه متناقض
- تورم مستمر و مداوم
- بومی و دروزا نبودن اقتصاد
- رکود فعالیتهای تولیدی
- وابستگی گسترده همه فعالیتها به دولت
- کسری بودجههای مزمن دولت و دستگاههای اجرایی
- بخش خصوصی تا حدودی ناتوان و دارای اعتماد بهنفس پایین
- نبود مدیریت درست مصرف
- نظام ناکارآمد بانکی، پولی و مالی
- فضای منفی برای سرمایهگذاران داخلی و خارجی
- فساد گسترده در عرصههای مختلف اجرایی، اقتصادی و اداری
- نبود فرهنگ کار و تلاش مناسب در میان مردم
اقتصاد مقاومتی و استان تهران
استان تهران اگر چه از نظر وسعت یکی از استانهای کوچک کشور ماست، اما به دلیل وجود شهر تهران به عنوان بزرگترین کلانشهر کشور و یکی از بزرگترین کلانشهرهای جهان در خود، یکی از مهمترین استانهای کشور ایران است.
وجود حدود 10 میلیون نفر از جمعیت کشور در این کلانشهر( بیش از 10 درصد جمعیت کشور) و حدود 12 میلیون نفر جمعیت استان، دارا بودن حدود 20 درصد واحدهای فعال صنعتی کشور( حدود 230 هزار کارگاه)، بیش از یک سوم بیمهشدگان کشور(بیش از 3 میلیون نفر)، سهم 18 درصدی در درآمد ناخالص ملی، سهم 20 درصدی در اشتغال صنعتی و نرخ مشارکت اقتصادی 37 درصدی در سال 95 از مهمترین ویژگیهای استان تهران است.
استان تهران با جذب 213 هزار دلار سرمایهگذاری خارجی در سال 94، برای سال 95 با بیش از 27 میلیون دلار سرمایهگذاری در 5 ماهه نخست امسال، برنامهریزی برای جذب حدود 700 میلیون دلار را در برنامه خود دارد، که به نسبت دیگر استانها، جایگاه ممتازی دارد.
وصول 50 درصد منابع درآمدی کشور( 13 هزار و 300 میلیارد تومان برای سال 95) و میانگین سالانه 20 درصد افزایش بودجه کشور(12 هزار و 580 میلیارد تومان از طریق مالیات) از دیگر ویژگیهای اقتصادی استان تهران است.
استان تهران با نرخ بیکاری حدود1/8 درصد( نرخ 11 درصدی کل کشور در سال 94) و البته با افزایش 3/1 درصدی در بهار سال 95، یکی از استانهای متوسط کشور است و باز هم مثل همه نقاط کشور نرخ بیکاری مردان نسبت به زنان نرخ بالاتری دارد(بیش از 350 هزار نفر بیکار شامل بیش از 234 هزار مرد بیکار و 115 هزار زن بیکار).
با همه این تفاصیل، استان تهران و بهویزه کلانشهر تهران اهمیت زیادی در عرصه اقتصادی کشور دارد و جایگاه آن در همه حوزههای اجتماعی، سیاسی، امنیتی، فرهنگی، اقتصادی و ... باعث میشود تا تحقق اقتصاد مقاومتی در آن، در کنار رشد و شکوفایی اقتصاد استان، اقتصاد کشور را هم تا حدود زیادی شکوفا کند.
برخی از محورهای اقتصاد مقاومتی که در صورت تحقق و رفع موانع موجود میتواند استان تهران را در مسیر رشد و شکوفایی قرار داده و اقتصاد ملی را هم تقویت کند، به شرح زیر است:
- مدیریت مصرف: یکی از مهمترین محورهای اقتصاد مقاومتی مدیریت مصرف و مصرف حسابشده و برنامهریزی شده در همه زمینههاست. استان تهران با بزرگترین حجم جمعیت کشور( در مقایسه با اندازه استان و تعداد جمعیت ساکن که حدود 12 میلیون نفر است) یکی از پرمصرفترین استانهای کشور است. این استان در زمینه مصرف بنزین، آب، نان، تعداد خودرو در حال فعالیت، تعداد کارخانهها و واحدهای فعال، رتبه یک کشوری را دارد.
با وجود آمارهای متناقض از 5/3 تا 5 میلیون خودرو در حال حرکت و وجود حدود 400 هزار خودرو فرسوده، سهم استان و بهویژه شهر تهران از مصرف بنزین به اندازه 15 استان کشور است. در این زمینه توزیع روزانه بنزین استان تهران حدود 12 میلیون لیتر است و سهم مصرفی شهر تهران 8 تا 5/8 میلیون لیتر در روز است که در مقایسه با استان کردستان که توزیع روزانه 871 هزار لیتر دارد، رقم خیرهکننده و زیادی است. این در حالی است که در کنار خودروهای فرسوده حدود 2 هزار اتوبوس فرسوده هم مشغول فعالیت هستند که علاوه بر مشکلات زیست محیطی، مصرف بنزین بالایی هم دارند.
در کنار بنزین، تهرانیها در روز به اندازه دریاچه چیتگر، آب مصرف میکنند( رسیدن به مرز 31 میلیون لیتر در تابستان امسال) که با توجه به کمآب بودن و خشکسالی در کشور رقم بالایی است.
در مورد مصرف نان هم اگرچه سرانه مصرف ماهانه تهرانیها از نان کمتر از سرانه مصرف ملی است( سرانه تهران 8/5 کیلوگرم و سرانه ملی 7 کیلوگرم) اما وجود جمعیت زیاد باعث مصرف حجم قابل توجهی نان میشود که با توجه به وارداتی بودن گندم( در سال 95 کشور به خودکفایی در تولید گندم رسید) نیازمند مدیریت بهینه است.
استان و بهویژه شهر تهران، بزرگترین شهر تولید پسماند در کشور است به گونهای برخی آمارها از تولید سالانه چندین میلیون تن پسماند در سطح شهر حکایت دارند( در حال حاضر روزانه 11 هزار تن پسماند تر و خشک از سطح شهر تهران جمعآوری میظود و سرانه هر تهرانی در تولید پسماند 790 گرم است).
- سرمایهگذاری و تکیه بر توان داخلی با استفاده از فناوریهای نوین جهانی: یکی از مهمترین محورهای اقتصاد مقاومتی تقویت تولید و توان دخلی با استفاده از سرمایهگذاریهای داخلی و بهویژه سرمایهگذاری خارجی است که با شرط ورود فناوریهای جهانی به داخل کشور و استفاده از توان نیروی کار داخلی مورد تاکید قرار دارد. اگرچه در یک دهه اخیر و به دلیل سایه سنگین تحریمها، سرمایهگذاری در صنایع و معادن و امور اقتصادی کشور کمرنگ و تا حدودی بیرنگ شده بود و حالا با توافق تاریخی ایران و جهان( برجام) گرههای اقتصادی در حال باز شدن است و سرمایهگذاران برای حضور در اقتصاد ایران برنامهریزی میکنند، اما یکی از مهمترین مشکلات در عرصه اقتصادی و بهویزه صنعتی کمبود و گاهی نبود سرمایه برای فعالیت است. تزریه منابع بخش دولتی و حتی خصوصی داخلی هم کفاف این امر را نمیدهد و همین امر ضرورت استفاده از سرمایهگذاری خارجی را بیش از پیش ضروری میسازد.
در استان تهران و در سال 94 که ایران در حال مذاکره با کشورهای غربی برای توافق هستهای بود تنها 221 میلیون دلار سرمایهگذاری صورت گرفته است که با توجه به حجم اقتصاد استان تهران، رقم ناچیزی است. این امر برای 5 ماهه نخست سال 95 که برجام به امضا رسیده است و هیاتهای خارجی هم مدام در حال انجام مذاکرات اقتصادی هستند به رقم 27 میلیون دلار رسیده است که با رقم پیشبینی شده 700 میلیون دلار برای سال 95 فاصله زیادی دارد. استان تهران دارای بیشترین حجم واحدهای تولید کشور است(بیش از 229 هزار واحد فعال در مقایسه با یک میلیون و 225 هزار واحد فعال کشوری) و به تبع آن مصرف مواد اولیه، سرمایهگذاری، و حضور نیروی کار از بسیاری از استانهای دیگر کشور بالاتر است.
- اشتغال و بیکاری: یکی دیگر از مهمترین محورهای اقتصاد مقاومتی تاکید بر کاهش بیکاری در جامعه و ایجاد اشتغال پایدار است. این محور با توجه به افزایش روزافزون نیروی کار تحصیل کرده و نخبه بار زیادی را بر دوش متولیان قرار میدهد.
نرخ بیکاری در استان تهران اگر چه به نسبت بسیاری از استانهای دیگر نرخ بالایی نیست، اما با توجه به جمعیت ساکن و تعداد بیکاران( به نسبت حجم جمعیت بیکار در دیگر استانها) رقم قابل توجهی است. در حال حاضر بیش از 350 هزار نفر بیکار در شهر تهران وجود دارد که حجم قابل توجهی از آن را مردان(بیش از 234 هزار نفر) و حجم کمتری از زنان را شامل میشود. این رقم آمار رسمی اداره کل کار، تعاون و رفاه اجتماعی است و شامل نیروی کار تحصیل کرده و و بیکاری پنهان نمیشود. بیکاری حدود 11 درصدی در استان تهران اگرچه در مقایسه با برخی از استانها که دارای نرخ بیکاری بالای 18 درصد هستند، کمتر است، اما استان تهران حدود 12 درصد جمعیت کشور را در خود دارد و ضرورت حل مشکلات اشتغال و رفع بیکاری در آن ضرورت تام دارد، بهویژه که جمعیت دارای تحصیلات در استان و بهویزه شهر تهران از دیگر نقاط کشور بیشتر است و برنامهریزی برای اشتغال آنان ضرورت بیشتری دارد.
- تقویت تولید با تقویت و افزایش توان واحدهای صنعتی برای صادرات کالاهای غیر نفتی : یکی از مهمترین تاکیدات اقتصاد مقاومتی بر حل مشکلات تولید( در کنار تولید کشاورزی) صنعتی و حمایت از واحدهای صنعتی برای افزایش توان تولیدی و جذب نیروی کار بیشتر و به دنبال آن تقویت صادرات غیر نفتی است. اگرچه تراز تجاری کشور در دو سال اخیر روند مثبتی داشته و غلبه صادرات بر واردات را شاهد بوده است، اما توان تولیدی صنعتی محصولات غیر نفتی از جمله فولاد، سیمان، لوازم و محصولات خانگی، خودرو، صنایع معدنی و ... هم به دلیل تحریمها و هم نبود سرمایهگذاری مناسب، در حد نامطلوبی قرار دارد.
بیشتر واحدهای تولیدی کشور و استان تهران از کمبود تجهیزات و ماشینآلات بهروز و متناسب با پیشرفتهای جهانی رنج میبرند. بیشتر کارخانههای بزرگ با ماشینآلات نه چندان بهروز کار میکنند و ضرورت نوسازی و تجهیز این واحدها، برای رسیدن به حداکثر توان تولیدی و به دنبال آن صادرات محصولات، بیش از پیش احساس میشود.
در کنار صنایع دیگر، صنعت خودروسازی کشور( که از قضا همه کارخانههای اصلی آنها هم در استان تهران قرار دارند) به دلیل تحریمهای گسترده سالهای گذشته و نبود سرمایهگذاریهای مناسب، به سمت تولید محصولات نهچندان باکیفیت رفتهاند که حاصل آن در کنار تولید محصولات دارای استاندارد کمتر جهانی، آلودگی محیط زیست شهرهای بزرگ و بهویژه تهران بوده است.
تقویت و نوسازی تجهیزات و ماشینآلات خودروسازی و افزایش کیفیت این محصولات میتواند بخش عمدهای از مشکلات شهرهای بزرگ و بهویژه تهران را حل کرده و در کنار آن به صادرات محصولات و افزایش درآمد صادراتی کشور هم کمک کند.
- حل مشکلات زیست محیطی: سیاستها و برنامههای اقتصاد مقاومتی اگرچه به صورت مستقیم بر روی مسائل زیستمحیطی تاکید ندارد، اما بحرانهایی چون آب، آلودگی هوای شهرها، ریزگردها و تخریب منابع طبیعی ضرورت توجه به این مقوله را هم بیش از پیش مهم مورد توجه قرار داده است.
استان تهران یکی از بزرگترین مصرفکنندگان آب است و رساندن آب به شهر تهران، با وجو کاهش بارندگیهای سالهای اخیر از یکسو و مصرف مدیریتنشده آب، باعث به صدا درآمدن زنگ خطرها شده است.
از سوی دیگرآلودگی هوای شهرهای بزرگ که در تابستان با ریزگردها و در زمستان با آلودگیهای صنعتی همراه میشود، به یکی از مهمترین معضلات شهرنشینی وبهویژه در شهر تهران که از ابتدای مهرماه امسال، روزهای پاک کمی داشته تبدیل شده است. این آلودگیها سالانه میلیاردها ریال به اقتصاد ملی و استانی ضربه وارد میکند و ضرورت حل برنامهریزی شده و مستمر آن حاِیز اهمیت زیادی است.
تخریب منابع طبیعی هم از دیگر مقولههای مهم در این زمینه است و در استان و شهر تهران باعث گسترش مشکلات زیست محیطی از جمله هوای پاک و تنگ کردن مجاری تنفسی شهر شده است.
اگرچه اقتصاد مقاومتی دارای محورهایی بیش از محورهای فوق است، اما با تشکیل دورههای آموزشی اقتصاد مقاومتی در استانداری تهران که با حضور اساتید حوزههای مختلف صورت گرفته است، توجه به چند محور فوق، به دلیل اهمیت بیشتر مورد توجه قرار گرفت و بررسی شد.
برخی از راهکارها برای حل مشکلات اقتصادی موجود و هموار کردن راههای تحقق اقتصاد مقاومتی را میتوان به شرح زیر مطرح کرد:
- تدوین سیاستها و برنامههای عملی برای اصلاح الگوی مصرف
- مبازره جدی با فساد و رشوهخواری
- حمایت جدی و پیگیر از سرمایهگذاری خارجی با تکیه بر تقویت توان داخلی
- استفاده از فناوریهای نوین با تکیه بر نیرویهای کارآمد داخلی
- حل ریشهای مشکلات اشتغال و بیکاری
- برنامهریزی اساسی و ریشهای برای رفع موانع بوروکراتیک
- توجه به اصل اساسی بومی کردن اقتصاد با واگذاری اختیارات و برنامهها به مردم( مردمی کردن اقتصاد)
- توجه و حمایت از بخش خصوصی در کنار سرمایهگذار خارجی
- فرهنگسازی برای مصرف کالای داخلی با تقویت کیفیت محصولات و کالاهای تولید داخل
- نوسازی و تجهیز ناوگان حمل و نقل در شهرای بزرگ و تهران با استفاده از وسایل نقلیه استاندارد
- حل مشکلات انتقال صنایع و کارخانجات و واحدهای تولید آلاینده به خارج از شهر تهران و شهرهای بزرگ
- حمایت از صادرات محصولات و خدمات با توجه به بازارهای هدف و اختصاص اعتبارات صادراتی
- رفع موانع مالیاتی و حل مشکلات دست و پاگیر در عرصه مالیات
- توجه به درآمدهای خاص بهویژه در عرصههای فرهنگی( گردشگری، آثار تاریخی و فرهنگی) و غیرفرهنگی( تزانزیت کالا و خدمات و اجازه استفاده از امکانات هوایی، زمینی و دریایی برای شرکتهای بینالمللی و دریافت عوارض)
| | | | | | |
|
|
تحليل |
|
|
:: اقتصادی :: |
|
|
:: فناوری اطلاعات :: |
|
|
:: روی خط جوانی :: |
|
|
:: ورزش :: |
|
|
:: فرهنگ و هنر :: |
|
|
:: حوادث :: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|