برنامه جامع كاهش آلودگي هواي تهران آخرين سوسوهاي خود را مي‌زند و آخرين سالي است كه مي‌تواند توانايي خود را در حل مشكل آلودگي پايتخت نشان دهد، شايد 29 دي امسال آغاز شمارش معكوس براي نجات هواي تهران و پايتخت نشين‌ها باشد.
فردا زنگ هواي پاك 4 روز زودتر از روز هواي پاك (29 دي) نواخته مي‌شود، زنگي كه مثل هر سال در گوش تهران مي‌پيچد و داغ دل پايتخت‌نشين‌ها را تازه‌تر مي‌كند. از سال 84 ، 29 دي به عنوان روز هواي پاك نام‌گذاري شد و هر سال برنامه‌هاي متفاوتي از سوي برخي از سازمان‌ها برگزار شده است اما به راستي چه ميزان اين برنامه‌ها مؤثر واقع شده است؟
بر اساس ماده 62 قانون برنامه چهارم توسعه دولت مكلف است در طول برنامه چهارم، آلودگي 8 كلان شهر را كاهش دهد، اين در حالي است كه تا شروع برنامه پنجم چند ماهي نمانده است و همچنان در زمينه اجراي طرح جامع كاهش آلودگي هوا در جا مي‌زنيم. طرح جامع كاهش آلودگي هواي تهران در سال آخر قرار دارد و شمارش معكوس براي مسئولان آغاز شده است.

بازنگري طرح جامع كاهش آلودگي هوا هفته آينده در دولت
حسن اصيليان معاون انساني سازمان محيط زيست با اشاره به اين‌كه طرح جامع كاهش آلودگي هوا در سال پاياني قرار دارد، درباره بازنگري اين طرح گفت: بازنگري اين طرح آسيب شناسي شده است و به عنوان بسته پيشنهادي به دولت ارائه مي‌شود. به احتمال زياد هفته جاري در هيئت دولت مطرح مي‌شود تا در هفته هواي پاك شاهد خبرهاي خوبي از اين حوزه باشيم.
اصيليان همچنين درباره استانداردها هواي پاك گفت: استانداردهاي هواي پاك ابلاغ شده است و طبق برنامه زمانبدي و جدول استانداردهاي هواي پاك بايد عمل شود.
وي با بيان اين‌جمله كه «فكر نمي‌كنم با توجه به شرايط كنوني بتوانيم به استانداردهاي جديد برسيم » افزود: اگر آلودگي هوا كنترل نشود، تعداد روزهاي ناسالم در سال آينده بيشتر خواهد شد.

توپ خروج خودروهاي فرسوده همچنان در زمين وزارت كشور
طرح جامع كاهش آلودگي هوا شامل محورهاي مختلفي است، دومين محور اين طرح به خودروهاي فرسوده اختصاص دارد؛ خودروهايي كه هر كدامشان 20 برابر يك خودروي استاندارد آلودگي را پخش مي‌كنند و بايد هر چه سريع‌تر از رده خارج شوند؛ اين محور تبديل به نقطه گريز از مركز طرح جامع كاهش آلودگي هوا شده است‌.
معاون انساني سازمان محيط زيست كه از اجراي اين طرح ناراضي است، گفت: متأسفانه عملکرد وزارت كشور در زمينه خروج خودروهاي فرسوده نيز رضايت‌بخش نبوده است.
در حال حاضر هر خودرو فرسوده معادل 20 خودرو استاندارد آلودگي توليد مي‌كند، و اين مسئله ضرورت توجه ويژه به معضل آلودگي هوا را بيش از گذشته نمايان مي‌كند. طرح خروج خودروهاي فرسوده پيش از اين بر عهده سازمان محيط زيست بود، اما به دليل عملكرد بد اين سازمان و عدم موفقيت در هماهنگي بين دستگا‌ه‌ها، اين وظيفه خطير از اين سازمان گرفته شد و به وزارت كشور سپرده شد.
وزارت بهداشت نيز يكي ديگر از سازمان‌هايي است كه در زمينه آلودگي هوا وظايفي را بر عهده دارد. اين سازمان همواره مي‌تواند با انتشار آمار بيماري‌هاي ناشي از آلودگي هوا مسئولان و مردم را متوجه اين معضل كند. هر چند كه تا كنون اين آمار به دليل «محرمانه» بودن هنوز منتشر نشده است.
حيدرزاده رئيس كميته هماهنگي مديريت آلودگي هواي شهر تهران نيز درباره اين‌كه آمار مرگ و مير ناشي از آلودگي هوا منتشر نمي‌شود، گفت: انتشار اين آمار باعث مي‌شود آن گروه از مردم كه نسبت به اين مسئله بي توجه هستند اهميت و خطر آن را بيشتر حس كنند. اگر همگي به اين توافق برسيم كه آلودگي هوا در شرايط بحران قرار دارد و بايد مديريت شود، از الزامات آن اين است كه تصميم‌گيران و مردم از شرايط موجود آگاه شوند؛ در اين صورت ميزان مشاركت نيز افزايش مي‌يابد.

عدم اعتقاد به بحران آلودگي هوا علامت سؤال است
حيدرزاده كه بيش از 10 سال است در زمينه آلودگي هوا فعاليت مي‌كند و در جلسات كميته كاهش آلودگي هواي استان تهران حضور دارد، با انتقاد از عدم انتشار اطلاعات درباره وضعيت آلودگي هوا، اظهار داشت: در اين مدت تاكنون نديدم وزارت بهداشت آماري را به طور رسمي اعلام كند، اما در شهرداري با توجه به امكانات موجود سعي كرديم آمار و اطلاعات دقيقي را منتشر كنيم.
حال اين سؤال مطرح مي‌شود كه چگونه غلامرضا روشني، معاون پليس راهور تهران به عنوان يك فرد مسئول يكي از دلايل افزايش سرطان خون در تهران را، طبق گزارش‌هاي اعلام شده توسط سازمان بهداشت جهاني، گاز بنزن (بخار ناشي از بنزين) اعلام مي‌كند، اما وزارت بهداشت در اين زمينه همچنان سكوت اختيار كرده است.
به گفته سرهنگ روشني گاز بنزن 6برابر استاندارد آلودگي توليد مي‌كند و مردم بايد در جريان اين مسئله قرار گيرند تا نسبت به خانواده و فرزندانشان احساس مسئوليت بيشتري كنند.
داريوش گل‌عليزاده كه سرپرستي اداره محيط زيست استان تهران را بر عهده دارد، در پاسخ به اين پرسش مبني بر اين‌كه چرا تاكنون محيط زيست خواستار انتشار آمار مرگ و مير يا بيماري‌هاي ناشي از آلودگي هوا را توسط وزارت بهداشت، نشده است؟ گفت: شايد به دليل اين‌كه انتشار اين آمار باعث تشويش اذهان عمومي و ايجاد ترس و دلهره مي‌شود، وزارت بهداشت از انجام اين اقدام خودداري كرده است.
وي در ادامه با بيان اين‌كه آلودگي هوا به طور مستقيم باعث از دست دادن جان افراد نمي‌شود، گفت: آلودگي هوا، وضعيت بيماري‌هايي مانند قلبي عروقي يا تنفسي را تشديد كرده و به مرور زمان باعث مرگ انسان‌ها مي‌شود.
گل عليزاده در پاسخ به اين پرسش مبني بر اين‌كه آيا قبول داريد در زمينه آموزش و اطلاع‌رساني ضعيف عمل كرده‌ايد، اظهار داشت: در زمينه آموزش آلودگي هوا موفق نبوديم و تنها در زمان بحران‌ها اقدام به تصميم‌گيري كرده‌ايم.
سرپرست محيط زيست استان تهران گفت: متأسفانه بودجه‌اي در زمينه آموزش اختصاص داده نشده است، غير از امسال كه از سوي ستاد حوادث غير مترقبه استان تهران 30 ميليون تومان به آموزش آلودگي هوا اختصاص داده شده است، بودجه ديگري در اين زمينه هزينه نشده است.
وي با ابراز تأسف از اين‌كه كارگروه كاهش آلودگي هواي استان تهران بودجه‌اي ثابت ندارد، گفت: اين مسئله يكي از معضلات محيط زيست است.
اين در حالي است كه در نظرسنجي كه به مناسبت هفته هواي پاك توسط محيط زيست استان تهران در سال گذشته انجام شده از مجموع 3 هزار نفر شركت كننده، 2 هزار و 642 نفر آموزش و اطلاع رساني دقيق را بهترين روش براي جلب مشاركت مردم در كاهش آلودگي هوا مي‌دانند بنابر اين اين امر نشان مي‌دهد بايد بودجه بيشتري براي آگاهي مردم از خطراتي كه سلامتشان را تهديد مي‌كند اختصاص يابد. وزارت بهداشت نيز بايد آمار ناشي از مرگ و مير را نشان دهند چرا كه مطلع شدن از وضعيت آلودگي هواي شهر حق مردم است؛ حقي مسلم كه براي ندادن آن بايد هزينه‌ زيادي بپردازيم.
سيد امير وحدتي كه مديريت مركز پايش آلودگي هواي محيط زيست را برعهده دارد، گفت: در سال 87 از نظر شاخص مونوكسيد كربن، 168 روز پاك، 124 سالم ، 7 روز ناسالم بوده است ولي بسيار ناسالم و خطرناك خوشبختانه نداشته‌ايم. همچنين از نظر شاخص ذرات معلق، 25 روز پاك، 233 روز سالم، 40 روز ناسالم،‌ 1 روز بسيار ناسالم و خطر ناك نيز وجود نداشته است.

20 روز ناسالم از نظر مونوكسيدكربن و ذرات معلق
وي اضافه كرد: همچنين در سال 88، از نظر مونوكسيد كربن 114 روز پاك، 182 روز سالم، 3 روز ناسالم، وجود داشته اما بسيار خطرناك نداشته‌ايم. همچنين از نظر ذرات معلق 89 روز پاك ،‌191 روز سالم، 17 روز ناسالم، 1 روز بسيار ناسالم و 1 روز هم خطرناك وجود داشته است.
محمدرضا محمودي مدير کل ستاد حوادث غيرمترقبه استان تهران همچنين در پاسخ به اين پرسش مبني بر اين‌كه آيا آماري از ميزان مرگ و مير ناشي از آلودگي هوا را در اختيار دارند، گفت: آماري در اين زمينه نداريم اما اورژانس تهران آماري درباره ميزان مراجعات بيماران قلبي و تنفسي به كلينيك‌هاي درماني دارد.
وي افزود: در يكي از جلساتي كه بنده حضور داشتم نماينده وزارت بهداشت اعلام كرد كه در فصل سرما و زمان‌هايي كه آلودگي هوا بيشتر مي‌شود، ارتباط نزديكي بين ميزان مراجعات به كيلنيك‌هاي قلبي و آلودگي هوا وجود دارد.
محمودي تأكيد كرد: بايد مردم را به استفاده از مترو و وسايل حمل و نقل عمومي تشويق كرد، ضمن اين‌كه بايد اعتبارات بيشتري براي توسعه ناوگان حمل و نقل عمومي اختصاص داده شود.
وي در ادامه به طرح هدفمند كردن يارانه‌ها اشاره كرد و اظهار داشت: با اجراي اين طرح مردم به سمت استفاده از وسايل حمل و نقل عمومي حركت مي‌كنند و از طرفي با اجراي اين طرح، يارانه‌هايي كه دولت قبلا پرداخت مي‌كرده را مي‌تواند در بخش‌هاي عمراني هزينه كند و به اين ترتيب باعث توسعه ناوگان حمل و نقل عمومي شود.
مدير کل ستاد حوادث غيرمترقبه استان تهران گفت: اختصاص اعتبارات بيشتر براي توسعه حمل و نقل عمومي، تشويق مردم براي استفاده از وسايل حمل و نقل عمومي، عمل كردن كارخانه‌هاي خودروساز به تعهداتشان و توليد خودروهايي با آلايندگي كمتر و آموزش مردم مي‌تواند مؤثر باشد.
امسال در حالي برنامه جامع كاهش آلودگي هواي پايتخت 10 ساله شد كه هنوز بسياري از كارشناسان امور شهري و زيست محيطي وضعيت هواي تهران را بحراني و نگران كننده مي‌دانند و علي‌رغم برپايي كميته‌ها، نشست‌ها و سمينارهاي متعدد با موضوع آلودگي هواي پايتخت، مردم همواره با اين معضل، دست و پنجه نرم مي‌كنند و اميدوارند مسئولان در برنامه پنجم توسعه راهكارهاي اجرايي‌تري را براي حل مشكل آلودگي هواي تهران لحاظ كنند.