از مخبر روزنامه ترقی در ارومیه-گزارش‏هایی از انقلاب مشروطیت ایران - محمدامین رسول‏زاده-هر سیاحی که گزارش به ارومیه می‏افتد، کلیساها و مدارسی که میسیونرهای اروپایی با صرف هزینه‏های زیاد در این جا بنا کرده‏اند، توجهش را جلب می‏کند. اروپایی که دین را به سویی نهاده ودر هر جایی بر ضد دین و دین‏داری اقدام می‏کند، بیایید و کارهای را که در اینجا می‏‏کند و بازی‏هایی را که سر جماعت آسوری در می‏آورد، تماشا کنید.
در این جا پنج دولت میسیونرخانه دارند. قدیمی ترین آنها مال آمریکایی‏ها است که مذهب پروتستان را ترویج می‏کند.
سپس فرانسوی‏ها هستند که مذهب کاتولیک را رواج می‏دهند. میسیونرخانه آلمان مروج نظریات لوتر استو پانسیونی گشوده و مشغول تعلیم و ترویج است.
میسیونرهای روسی هم از هفت سال پیش در اینجا اقامت گزیده، مذهب پراسلاوی ارتدکس را تبلیغ می‏کنند. دوایر مذاهب کوچک و جزیی زیاد دیگری نیز در ارومیه وجود دارد.
در حقیقت هر کدام از این میسیونرخانه‏ها به صورت یک دکان درآمده، دلالان خود را به جان آسوری‏ها می اندازند. برای پررونق‏تر کردن بازار خود می‏کوشند تا دکان‏های خود را پرکشش‏تر کنند و در میدان چشم و هم چشمی دست به کارهای مختلفی می‏زنند.
به منظور جلب اهالی و افزایش مریدان، مدرسه می‏گشایند و داروفا و بیمارستان تاسیس می‏کنند. به فقرا کمک کرده، آن‏ها را به ممالک خارجه می‏فرستند و برایشان کار پیدا می‏کنند. مهمتر از همه این‏که با دادن مواجب زیادتر به کشیشان محلی آنان را به سوی خود جلب می‏کنند و به واسطه ایشان عوامشان را جلب و جذب می‏کنند و به اصطلاح به راه می‏آورند.