اخبار داخلی فناوری اطلاعات پيش به سوي آموزش روزنامه‌نگاري آن‌لاين!

جام جم آنلاين , دوشنبه 13 آذر 1385

پيش به سوي آموزش روزنامه‌نگاري آن‌لاين!

آموزش علوم ارتباطات و نقش آن در روزنامه‌نگاري مدرن، روشهاي مصاحبه و همينطور فتوژورناليسم در اين مدرسه به شكل گسترده تدريس مي‌شوند.

سيد ايمان ضيابري – روزنامه‌نگاري يك هنر است؟ يك صنعت است؟ تلفيقي از اين دو يا هيچكدام از آنها؟ امروزه براي تعريف كردن حرفه‌ي روزنامه‌نگاري در درجه‌ي اول و همينطور جاي دادن آن در دسته‌بندي‌هاي مشاغل، اختلاف سليقه‌هاي زيادي وجود دارد.
عده‌ي بسيار زيادي معتقدند اگر بخواهيم روزنامه‌نگاري را يك صنعت بدانيم، بايد از لحاظ مالي، اعتباري و اقتصادي منافع پررنگي را براي آن درنظر بگيريم و از درآمدزايي آن را بيش از ساير جزييات مورد مطالعه قرار دهيم همانطور كه نساجي يا توليد مواد غذايي، صنعت محسوب مي‌شوند.
البته هيچ كس انكار نمي‌كند ريزه‌كاريها و هنرمندي‌هاي خاص و ظريف موجود در هركدام از اين زمينه‌‌ها باعث مي‌شوند تا محصولي كه به دست ما به عنوان كاربر، مصرف‌كننده و مشتري مي‌رسد، هم از لحاظ محتوايي و كاربردي مرغوب و قابل اطمينان باشد و هم به جهت ظاهر و شمايل، از ويژگيهاي استاندارد و مقبولي برخوردار باشد كه نيازهاي هنري و بصري مخاطب را تامين كند.
اما نبايد فراموش كنيم كه در صنايع درآمدزا و اشتغال‌آفريني كه بتواند نيروي انساني قابل توجهي را مشغول كند، علاوه بر مورد توجه بودن تامين نيازهاي كل جامعه، كسب درآمد و اعتبار، ايجاد پشتوانه‌هاي مالي قوي‌تر براي اقتصاد كشور و كمك به بهبود يافتن وضعيت بودجه در جهت تامين هزينه‌هاي جاري دولت و دستگاههاي دولتي حايز اهميت است حالي كه در حرفه‌يي همانند روزنامه‌نگاري، عليرغم فعاليت بخش عمده‌يي از نيروي انساني، ايجاد درآمدهاي جاري هرگز با درآمدهاي حاصل از صنايع مادر و حتي صنايع توليدي ساده قابل مقايسه نيست ضمن اينكه پاسخگويي به نيازهاي فرهنگي و آموزشي جامعه را نمي‌توان با ميزانهاي صنعتي و اقتصادي رايج سنجيد.
در نتيجه غالب نظريات و انديشه‌ها به اين نتيجه‌گيري ختم مي‌شوند كه روزنامه‌نگاري يك هنر است چون با روح، روان و انديشه‌ي مردم سر و كار دارد علاوه بر اينكه از مشتقات فعاليت فرهنگي است و فرهنگ نيز به عنوان يك مفهوم انتزاعي، قابل سنجش و اندازه‌گيري به وسيله‌ي ميزانهاي مشهود نيست.
از سوي ديگر، عده‌يي روزنامه‌نگاري را صنعت مي‌دانند چون از صنايع وابسته همانند فناوري اطلاعات، سيستمهاي كامپيوتري متعدد، صنعت چاپ و نشر و آتليه‌هاي هنري مختلف كمك مي‌گيرد و همانند مجموعه‌يي اقتصادي كه براي اثبات دوام و بقاي فعاليت خود و زيرمجموعه‌هاي تابعش، از چند وابسته و پيوسته‌ي كمكي بهره مي‌گيرد.
با تمام اين تفاسير، به ما خرده نمي‌گيرند اگر روزنامه‌نگاري را آميزه‌يي از صنعت و هنر بدانيم كه تار وپودهاي كاملاً در هم تنيده‌يي دارند و براي رسيدن به استانداردهاي آن به ويژه در سطح بين‌المللي، بايد از الگوهاي پذيرفته‌شده و استانداردي بهره بگيريم كه در سطح جهان مورد وثوق و رجوع هستند و باعث مي‌شوند تا روزنامه‌نگاري نوين در دنياي غرب ضمن اينكه به عنوان يك صنعت درآمدزا و اشتغال‌آفرين، از لحاظ اقتصادي تامين‌كننده‌ي بسياري منابع باشد، در جهت نيل به اهداف فرهنگي و عقيدتي خاص هر رسانه مورد استفاده قرار بگيرد.
در اين مقال، سعي كرديم برخي از مدرسه‌هاي بزرگ و مطرح آموزش روزنامه‌نگاري كه به صورت اينترنتي و حضوري، روزنامه‌نگاري را به دانش‌آموزان و دانشجويان سراسر جهان آموزش مي‌دهند و در پايان نيز مدارك رسمي و معتبر پايان دوره‌هاي آموزشي را اعطا مي‌كنند، معرفي، بررسي و مرور كنيم. نكته‌ي جالب توجه اينجاست كه تمامي اين مدارس هرچند يك دفتر رسمي در كشورهاي تابع خود دارند و امكانات سخت‌افزاري آنها از جهت قابليت برگزاري كلاسهاي حضوري براي دانشجويان بومي و احياناً بين‌المللي نيز دچار نقص و ايرادي نيست، اما دوره‌هاي آموزش مجازي براي دانشجوياني كه داوطلب يادگيري از راه‌دور هستند (Distance learning) نيز برقرار و امكان اعطاي مدرك به آنها از طريق Online courses فراهم گشته است.

مدرسه‌ي روزنامه‌نگاري دانشگاه كارلتون Carleton University School of Journalism http://www.carleton.ca/jmc
از ابتداي تاسيس دانشگاه كارلتون در كانادا، تاسيس كالج مخصوص آموزش روزنامه‌نگاري از اهداف اصلي سران دانشگاه محسوب مي‌شده و سه رشته از شش رشته‌يي كه ابتدا در سال 1946 در اين دانشگاه تدريس مي‌شده، مربوط به علوم روزنامه‌نگاري و ارتباطات بوده است كه معتبرترين آنها مدرك ليسانس روزنامه‌نگاري بوده است.
بعد از گذشت مدتي، در سال 1974 مدرك كارشناسي ارشد يا فوق ليساني روزنامه‌نگاري نيز به مجموعه‌ي مدارك رسمي دانشگاه اضافه شد كه البته تنها به دانشجويان داراي سابقه‌ي روزنامه‌نگاري داده مي‌شد. در سال 1988 ضوابط به گونه‌يي تغيير كرد كه دانشجويان فاقد تخصصهاي مطبوعاتي و بدون پشتوانه‌ي قبلي در حوزه‌ي ارتباطات و روزنامه‌نگاري هم بتوانند از دروس دانشگاهي استفاده كنند.
اما در رشته‌ي ارتباطات، دانشگاه بسيار فعالتر بوده است. هرچند بسيار دير، اما دوره‌هاي كارشناسي ارتباطات در سال 1977 ارايه شدند. سال 1991 يعني 16 سال پيش نيز موعد اضافه شدن دوره‌هاي تحصيلي كارشناسي ارشد بود. همينطور از سال 1997 تا به امروز، دوره‌هاي رسمي دكتراي ارتباطات در اين دانشگاه ارايه مي‌شوند.
دوره‌هاي ارتباطات اين دانشگاه كه بخشي از آنها به صورت آزمايشي براي استفاده‌ي كاربران روي سايت هست، بر تاريخ ارتباطات، تئوريهاي ارتباطات، فناوري ارتباطات و اقتصاد سياسي تمركز دارد. دوره‌هاي اين مدرسه‌ي آموزش روزنامه‌نگاري و علوم رسانه، ظرفيت پذيرش 200 دانشجو به صورت حضوري را دارد كه البته درخواستهاي بسيار بيشتري نسبت به اين ظرفيت به صورت سالانه دريافت مي‌كند.

مدرسه‌ي تخصصي آموزش روزنامه‌نگاري William Allen White http://www.journalism.ku.edu/
اين مدرسه‌ي تخصصي روزنامه‌نگاري كه از كالج‌هاي وابسته به دانشگاه ايالتي كاناساس آمريكاست، از جمله معتبرترين و حرفه‌يي‌ترين مدارس تخصصي آموزش روزنامه‌نگاري در دنيا محسوب مي‌شود كه به طور رسمي نخستين دوره‌هاي آموزشي خود را از سال 1891 شروع كرد و كلاسها به طور مرتب تا سال 1903 برپا بودند و دنبال مي‌شدند. در سال 1909، رييس دانشگاه، فرانك استرانگ يك گروه آموزشي روزنامه‌نگاري و ارتباطات در دانشكده‌ي هنرها و علوم راه‌اندازي كرد. از اين پس دوره‌هاي آموزشي روزنامه‌نگاري مجدداً داير شدند.
در سال 1944 و پس از مرگ ويليام آلن وايت، سردبير معروف روزنامه‌ي Emporia Gazette، مدرسه‌ي مستقل "روزنامه‌نگاري و اطلاعات عمومي" به نام ويليام وايت را راه‌اندازي كرد. در سال 1982 نام مدرسه به "مدرسه‌ي روزنامه‌نگاري و علوم ارتباطات ويليام آلن وايت" تغيير پيدا كرد.
عمده‌ي مباحث درسي اين مدرسه كه بخشي از آنها نيز براي استفاده‌ي عموم روي سايت قرار گرفته‌اند، در حوزه‌ي اقتصاد ارتباطات و سيستم آگهي و تبليغات در مطبوعات است.

مدرسه‌ي روزنامه‌نگاري لندن http://www.lsj.org
مدرسه‌ي روزنامه‌نگاري لندن (LSJ) كه بخشي از دروس خود را به صورت مجازي ارايه مي‌كند، آموزش روزنامه‌نگاري خبري و روزنامه‌نگاري آزاد را در بين سه نسل از دانشجويان خود دنبال كرده است و قصد دارد تا مرحله‌ي ابداع و عرضه‌ي روشهاي استاندارد و متدهاي آموزشي روزنامه‌نگاري براي حصول نتايج مطلوب در جهت پرورش روزنامه‌نگاران و ويراستاران حرفه‌يي و باسابقه، پيش برود.
دانشجويان سابق اين مدرسه در سراسر دنيا هر كدام رشته‌ي كاري خاص خود را دنبال مي‌كنند و حتي برخي از آنها نامداران عرصه‌هايي مانند داستان كوتاه، شعر، كاريكاتور، روزنامه‌نگاري كودكان و خبرنويسي هستند.
مهمترين و مورد توجه‌ترين فعاليتهاي اين مدرسه در آموزش مجازي و آموزش از راه دور آن خلاصه مي‌شود كه با اعطاي مدارك رسمي و دعوت از پذيرفته‌شدگان دوره‌ها به لندن پايان مي‌يابد.
اين دوره‌هاي آموزش از راه دور و آموزش مجازي شامل تمام جنبه‌هاي روزنامه‌نگاري و نويسندگي خلاقانه مانند استفاده‌ي صحيح از انگليسي، تاريخ و ادبيات، خبرنويسي مطبوعاتي و خبرنويسي تلويزيوني مي‌شوند. يك دوره‌ي يك ماهه به طور مرتب هرسال در ماه آگوست و فصل تابستان برگزار مي‌شود ضمن اينكه دوره‌هاي آزاد نيز به طور سالانه برپا هستند.
دوره‌هاي مجازي اين مدرسه كه 75 درصد دانشجويان آن اروپايي، 10 درصد آنها اهل آمريكاي شمالي و استراليا و 15 درصد باقيمانده از حدود صد كشور جهان در London School of Journalism ثبت نام كرده‌اند، امكان برقراري ارتباط زنده با استادان و مدرسان را در كنار قابليت استفاده‌ي آنلاين از بولتنها و سخنراني‌هاي مخصوص دانشجويان حضوري فراهم مي‌كنند.

مدرسه‌ي روزنامه‌نگاري دانشگاه ميسوري http://journalism.missouri.edu/
والتر ويليامز در سال 1908 ميلادي، يكي از نخستين مدرسه‌هاي آموزش روزنامه‌نگاري دنيا را تحت نظر دانشگاه ميسوري-كلمبياي آمريكا راه‌اندازي كرد. او معتقد بود كه آموزش روزنامه‌نگاري بايد حرفه‌يي شود و به محيط دانشگاهها راه بيابد. بر اساس همين تئوري بود كه در سپتامبر همان سال با كمك مالي انجمن رسانه‌يي ميسوري، اين مدرسه را افتتاح كرد.
امروزه بسياري از متخصصان رسانه، نه تنها اين مدرسه را اولين كه بهترين مدرسه‌ي آموزش روزنامه‌نگاري نوين در دنيا مي‌دانند. هر ساله دانشجويان اين مدرسه در مسابقات ملي و كشوري علوم رسانه، بهترين رتبه‌ها را كسب مي‌كنند.
همينطور بعضي از دانشجويان اين مدرسه، از برندگان قبلي جوايز بين‌المللي Pulitzer و همينطور Silver Anvil بوده‌اند كه در نوع خود، معتبرترين جايزه‌هاي رسانه‌يي و مطبوعاتي دنيا هستند.
در ابتدا تصور ويليامز اين بود كه بتواند مدرسه‌يي بسازد تا عواقب و نتايج ساخت آن، به تمام رسانه‌هاي دنيا منفعت برساند. او در 25 سالگي، جوانترين مدير انجمن رسانه‌يي ميسوري شد كه در حال حاضر 160 سال قدمت دارد. عكاسي رسانه‌يي، روزنامه‌نگاري آنلاين، گزارش‌نويسي و تنظيم خبر از جمله مهمترين مباحثي هستند كه در اين مدرسه به صورت آنلاين و همينطور به شكل حضوري تدريس مي‌شوند.

مدرسه‌ي روزنامه‌نگاري دانشگاه British Columbia http://www.journalism.ubc.ca/
مدرسه‌ي روزنامه‌نگاري دانشگاه كلمبيا از مدارس تازه‌تاسيسي است كه در نوع خود، يكي از بهترين‌ها نيز محسوب مي‌شود. اين مدرسه در سال 1998 تاسيس شد و بنيانگذار آن نيز بنياد خيريه‌ي چيني سينگ تائو بود كه در يك ساختمان وسيع با سالنهاي سمينار، اتاقهاي خبري، اتاقهاي مديران و لابي‌هاي مخصوص اعضاي هيات علمي ساخته شده است.
فلسفه‌ي ساخت اين مدرسه، عقيده‌ي برپاكنندگان آن مبني بر نياز مبرم روزنامه‌نگاران به كسب مهارتهاي علمي و آكادميك نسبت به مهارتهاي تجربي روزنامه‌نگاري است.
در اين مدرسه، مهارتهاي پايه‌يي تحقيق و پژوهش، تهيه‌ي گزارش و نويسندگي براي همه نوع از رسانه‌ها تدريس مي‌شود. تمركز اصلي سازمان هم بر روي سيستمهاي ارتباطي جديد و تاثير آنها بر مطبوعات است كه در دوره‌هاي اينترنتي مجازي و حضوري، تدريس مي‌شوند.

مدرسه‌ي روزنامه‌نگاري و علوم ارتباطات دانشگاه كاروليناي شمالي http://www.jomc.unc.edu/
نخستين دوره‌هاي آموزش روزنامه‌نگاري در مدرسه‌ي UNC-CH، 97 سال پيش و در سالهاي 1909 تا 1910 آغاز شدند كه البته در آن زمان، دانشكده‌ي ادبيات و زبان انگليسي برگزاري آنها را بر عهده داشت و پروفسور ادوارد كيدر گراهام، تدريس آنها را برعهده داشت.
بعد از او نيز روي استر بود كه تدريس دوره‌ها را بر عهده گرفت. قبل و بعد از جنگ جهاني اول نيز پروفسور ريچارد اچ تورنتون، از دوره‌هاي آموزشي Wisconsin University استفاده كرد تا راه تدريس روزنامه‌نگاري حرفه‌يي را از آنجا به دانشگاه كاروليناي شمالي نيز باز كند.
در سال 1921، لوييس گريوز در دانشكده‌ي زبان، استاد روزنامه‌نگاري شد و مديريت دفتر خبري را هم بر عهده گرفت. اما دانشكده‌ي روزنامه‌نگاري به طور خاص در سال 1924 و با مديريت و تلاش جرالد جانسون به عنوان استاد تاسيس شد. در سال 1950 بود كه دانشكده به يك مدرسه‌ي مستقل روزنامه‌نگاري تبديل شد. جانشين جانسون يعني پروفسور كافين تا سال 1953 نيز مديريت اين مدرسه را بر عهده گرفت تا زماني كه بازنشسته شد.
نوروال نيل لوكسون هم تا سال 1964 مدير بود و در حال حاضر هم روزنامه‌نگار برجسته تام باوزرز از سال 2005، مديريت مدرسه را برعهده دارد. در سال 1999، رشته‌هاي علوم ارتباطات هم به مجموعه‌ي مدرسه اضافه شد و مقر خود را از هاول هال به كارولين هال تغيير داد.
آموزش علوم ارتباطات و نقش آن در روزنامه‌نگاري مدرن، روشهاي مصاحبه و همينطور فتوژورناليسم در اين مدرسه به شكل گسترده تدريس مي‌شوند.